Titus Brandsma: een voorbeeld voor ons?

In de loop van dit jaar zal ons land er een nieuwe heilige bijkrijgen: Titus Brandsma, een pater karmeliet, die in 1881 in Friesland geboren is, maar opgroeide en werkzaam was in Megen, Oss en Nijmegen. In 1942 werd hij in het concentratiekamp Dachau om het leven gebracht, omdat hij zich krachtig verzet had tegen de nazipropaganda.

Een nuchtere Nederlander zou kunnen vragen: “Een heilige, wat moeten we daarmee? Zijn dat geen mensen uit het verleden? Oude koek?” Het klopt dat Titus Brandsma in de eerste helft van de vorige eeuw leefde, maar voor het overige was hij een man van de tijd. Hij was wetenschapper, rector van de Nijmeegse universiteit, gaf colleges en lezingen, maar was ook journalist,  publicist en redacteur van tijdschriften en bladen. Hij wist goed wat er in de wereld gaande was en leverde al in de jaren dertig forse kritiek op de nationaalsocialistische ideologie en politiek. Tijdens de oorlog organiseerde hij het verzet van katholieke bladen tegen nazi-advertenties. Hij was niet bang, wist van de risico’s die hij liep, maar bleef zijn stem verheffen. Dat heeft hij met gevangenschap en uiteindelijk zijn dood moeten bekopen. In de gevangenis was hij bovendien voor zijn medegevangenen een grote morele en spirituele steun.

Heiligen zijn er in vele soorten, sommige spreken ons meer aan dan andere, maar allemaal zijn ze in een bepaald opzicht bijzonder. Ze worden ons ten voorbeeld gesteld. Titus Brandsma maakt ons in denken en doen duidelijk dat een christen weliswaar ‘in de wereld, maar niet van de wereld’ is (vgl. Joh. 17,15-17). Hij doorzag helder dat de nazi-ideologie haaks stond op de christelijke waarden en stak zijn kritiek niet onder stoelen of banken. In dat opzicht is hij een moderne heilige die ons in onze tijd veel te zeggen heeft. Want in toenemende mate raakt onze samenleving vervreemd van het christelijke gedachtegoed en de christelijke waarden. Gaan we daarin mee of blijven we kritisch? Laten we onze stem horen, zoals Titus in zijn tijd deed, of laten we het maar gebeuren?

Theo Schepens, emeritus pastoraal werker.